۱-  تعریف موک

موک MOOC   از حروف اختصاری Massive Open Online Course   گرفته شده است به معنای لفظی دوره های گسترده متن باز آنلاین    نوعی دوره آنلاین با هدف دسترسی آزاد از طریق وب و مشارکت در مقیاس بزرگ می باشد. دوره موک  بطور معمول شبیه دوره دانشگاه  می باشد ولی معمولا گواهینامه معتبری برای گذاراندن دوره برای فراگیران صادر نمی شود البته با بررسی یادگیری میتوان گواهینامه ای هم صادر کرد.

به اذعان کارشناسانی که در زمینه شبکه اجتماعی فعالیت می کنند موک اتصال شبکه های اجتماعی را کامل می کند .موک های ایجاد شده باعث تعامل فعال چند صد تا چند هزار دانش آموز می شود که با توجه به اهداف ، دانش قبلی و مهارت های یادگیری و منافع مشترک مشارکت آنها سازماندهی شده است .موک به طور کلی هیچ هزینه ای ندارد و هیچ پیش شرطی را هم نمی خواهد فقط کافی است دسترسی به اینترنت وجود داشته باشد. و تنها ملاک علاقه است نه انتظارات از پیش تعیین شده . موک ها هیچ مجوز رسمی لازم ندارند.سطظظط

به طور کلی موک ها دو ویژگی مشترک دارند:

الف -دسترسی آزاد: شرکت کنندگان در این دوره ها نیاز به ثبت نام در مدرسه یا موسسه یا دانشگاه ندارند و نیازی به پرداخت پول هم ندارند.و تمامی دوره ها بصورت رایگان برگزار می گردد.

ب – افزایش تعداد دانش آموزان  :در دوره های سنتی یک درس برای تعداد محدودی از دانش آموز و معلم تعریف می شود ولی گستردگی موک  میتواند تعداد نامحدودی از شرکت کنندگان را پشتیبانی کند.

موک‌ها رایگان هستند، اما قابلیت سودآوری نیز دارند.بزرگترین شبکه آمریکایی موک،  میزبان دوره‌هایی از ۱۰۰ دانشگاه در سراسر دنیاست. این شبکه امیدوار است با ترغیب و تشویق دانش آموزان تعداد بیشتری را به سمت اینگونه آموزش ها نزدیک کرده ، تا افراد  در دوره‌های غیر رایگان  نیز ثبت‌نام کنند. نکته ای که وجود دارد در برخی از موک ها تمامی آموزش‌های الکترونیک رایگان نیستند ،در برخی از دانشگاه‌ها و واحد های آموزشی ، مدارک دوره‌های موک به عنوان واحد‌های درسی پذیرفته می‌شود که می‌توانند در بازار کار ارزشمند باشند. اما همچنان مدارک دانشگاهی الکترونیک به دانشجویانی داده می‌شود که در دوره‌های پولی شرکت کرده‌اند. برخی از مو‌ک‌ها از شیوه‌های آموزش چندرسانه‌ای و بازی‌های تعاملی نیز استفاده می‌کنند.

• مفاهیم کلیدی موک

مدل های مختلفی از موک از نظر گسترگی ، بازبودن ، آنلاین بودن را نشان می دهد

• xMOOCs

این نوع موک ها بر روی اندازه پذیری یا مقیاس پذیری دوره های آموزشی تاکید دارند. و کلا برداشت های کمی از بزرگ بودن ، بازبودن ، آنلاین بودن و دروه ی آموزشی دارند.

• cMOOCs

این نوع موک ها بر روی روابط اجتماعی و ارتباطات انسانی تاکید دارند.

جدول ۱ – مدل های مختلف موک

برای درک بهتر این مطلب به شکل زیر دقت کنید

این شکل که حق انتشار آن از  متیوپلورد[۸] است به خوبی تفاوت بین xMOOCs و cMOOCs را نشان می دهد.

۲- رویکر های آموزشی موک

موک ها با مباحث گسترده در سراسر رویکرد های آموزشی و یادگیری موسسات تحریک شده اند. رویکرد اصلی موک خیلی شبیه به دوره های آموزش از راه دور انلاین است و به طور کلی تولیدات ویدیویی ، منابع نوشتاری و ارزیابی های الکترونیکی با بازخوردهای خودکار است.

هر چند در ابتدا موک ها ماهیت اجتماعی یادگیری با ارزش نهادن به دانش آموزان، علم موجود و تجربه در این دروه ها  با استفاده از دوره های آموزشی جایگزین را در بر گرفت ولی فرصت های بیشتری برای بررسی این موضوع در آینده وجود دارد.

جدول۲  رویکرد های آموزشی ، برخی از جنبه ای مختلف ارائه شده توسط موک ها را نشان می دهد.

جدول شماره ۲- رویکردهای آموزش موک

۳- نقش علمی موک:

بسیاری از سخنرانی و آموزش شرکت های بزرگ می تواند به این شیوه برگزار شود که خود نوعی مکمل جلسات چهره به چهره با مخاطبان است و استفاده آن در کلاس درس امکان جالبی برای خلق نوآوری به وجود می آورد.

از لحاظ طراحی آموزشی نیز می توان انتخاب های متعددی داشت از کنترل کامل بر یادگیرنده و موضوع تحت پوشش که بسیار تجویزی است تا مواردی که ممکن است یادگیرنده درجه بالایی از مالکیت و کنترل بر مهارت ها و تخصص های خود را انتخاب کند و از خدمات ، ابزار ها و جوامع یادگیری و حتی افراد خارج از آن نهاد ارتباط برقرار کند.

۴- ارزیابی موک:

برای ارزیابی فرصت های قابل توجهی برای تغییر روش وجود دارد. حرکتی بدور از آزمون و نوشته های معمولی که نمونه بارز آن نمونه کارهای الکترونیکی است . این نمونه کار الکترونیکی می تواند شامل ارزیابی همسالان نیز باشد . برای ارزشیابی همسالان دانش آموزان می توانند از نمونه کار درستی که معلم قبلا آماده کرده است استفاده کنند.  پس از آزمون از طرف موک به آنها درجه داده می شود. معلم در اینجا نقش ارزیاب فعالیت های دانش آموز را دارد و این کار را از طریق همان شبکه ای که دانش آموز در آن فعالیت می کند پیگیری می نماید.

حتی موک ها می توانند به گونه ای طراحی شوند که به صورت خود کار دانش آموز را ارزشیابی نمایند و دانش آموز نتیجه فعالیت خود را در هر لحظه مشاهده کند در تحقیقی که توسط دانشگاه استنفورد  صورت گرفت  قابل توجه ترین دانش آموزان کسانی بودند که بدون در نظر گرفتن ارزیابی درگیر دوره ی آموزشی شدند.

۵- طراحی درس:

هدف از استفاده از موک ها ممکن است تسهیل یادگیری باشد همچنین ممکن است تغییر نقش یادگیرنده باشد.انتظاراتی که از موک داریم این است که یادگیری بر اساس یادگیری مشارکتی از طریق شبکه باشد که این فراتر از مرزهای یک نهاد آموزشی است . یعنی تبدیل دانش آموز به یک یادگیرنده مادام العمر.

در این راستا محتوا می تواند متمرکز باشد یا کاملا باز،معلم می تواند فعالیت ها را کنترل کند یا بدون کنترل باشدو معلم می تواند وظایف دانش آموز و تکلیف ها را به طور مشخص تعیین کند یا اینکه او را آزاد بگذارد. تا به هرطریقی که می تواند نمره کامل را در آزمون بیاورد.

۶- فواید موک

۱- یادگیری در یک محیط غیررسمی یا یک شرایط غیر رسمی رخ میدهد و دانش آموز محدودیت های کلاس را ندارد.

۲- همه کار، افکار و آموزش می تواند به اشتراک گذاشته شود، و توسط همه شرکت کنندگان نقد و مشاهده شود.

تمام آن چیزی که برای شرکت در دوره مورد نیاز است اتصال به اینترنت می باشد.

دانش آموزان میتوانند تکالیف خود را در زمانی که خودشان دوست دارند و بازه ی گسترده بیشتری انتخاب کنند و انجام دهند.

۳- دوره موک  برای علاقه مندان رایگان می باشد.

۴- یک دوره موک  می‌تواند با استفاده از ابزار رایگان در اینترنت با هزینه کم توسط مربی راه اندازی شود.

۵-   شرکت کنندگان مجبور به ثبت نام در موسسه میزبان دوره موک  نیستند.

۶-   انعطاف پذیری یک دوره موک  اجازه می دهد تا زمانی که در دسترس باشد فراگیر در آن شرکت کند.

۷-   افزایش مهارت دیجیتال و شبکه های اجتماعی و …

دوره های موک  پتانسیل آموزشی زیادی دارند، دانشگاه های بزرگ جهان دوره های موک  را با اشتیاق بیشتری بر گزار می‌کنند.

آموزش الکترونیک می‌تواند تهدیدی برای آموزش،‌ آن‌طور که آن‌ را می‌شناسیم باشد…
پیتر نوریگ یکی از پیشگامان موک می‌گوید:” شانس تجربه کردن آموزش تک به تک در دوره‌های آنلاین بیشتر از یک کلاس درسی پرجمعیت است.” هم‌چنین،‌ فروم‌های آنلاین به کابران اجازه می‌دهد در لحظه مشکلاتشان را با بقیه دانش‌آموزان مطرح کنند.

داده‌های انبوه حاصل از آموزش الکترونیک می‌تواند با ارزش باشد
میلیون‌‌ها نفر در دوره‌های آنلاین، تست‌ها و اپلیکیشن‌ها ثبت‌نام کرده اند، و از آن‌جا که همه جواب‌های درست و آزمون‌های رد شده مستند می‌شوند، یک حجم عظیمی داده جمع‌آوری می‌شود. این ‘ تجزیه و تحلیل‌های آموزشی’ می‌تواند به معلمان کمک کند بینشی بازتر و درکی عمیق‌تر از آموزش به طور کل به دست آورند.

۷- مضرات موک

۲-۵-۱ امکان انحراف دانش آموزان از موضوع اصلی وجود دارد.

چون نمی توان کنترل کاملی بر نحوه ی عملکرد دانش آموزان داشت امکان اینکه دانش آموز درحین استفاده از یک موک به دنبال سرگرمی های دیگر برود وجود دارد.

ساختار مشخصی وجود ندارد.

دانش آموزان معمولا به ساختار رسمی عادت کرده اند و اگر به صورت ناگهان قرار باشد آموزش آنها به شکل موک ارائه شود بازدهی لازم را نخواهد داشت

۲-۵-۳ ارتباط با گروه های سنی مختلف

این امر در ارتباطات عادی دانش آموز با همسالان خود تاثیر گذار است

همه موافق نیستند که از همه ظرفیت‌‌های خود استفاده می‌کند…
برخی از منتقدان می‌گویند محیط کامپیوتری، استقلال فکری و جلوه‌های خلاقانه را سرکوب می‌کند. برخی دیگر نیز به این نکته اشاره می‌کنند که هرچند در تئوری، موک می‌تواند برای دانش‌آموزان محروم خدمات تحصیلی ارائه دهد،‌ اما تا امروز تقریبا همه شرکت‌کننده‌ها در دوره‌های آنلاین از قشر تحصیل‌کرده و از کشور‌های توسعه یافته بوده‌اند.

۸- چند راهکار ساده و عملی برای شروع فرهنگ سازی استفاده از موک ها برای معلمان ایرانی

معلمان قبل از شروع کلاس از تدریس خود فیلم برداری کنند و آن را در اختیار دانش آموزان قرار دهند .

برای اینکار، معلمان در زمانی که مدارس تعطیل است، تمام یا قستمی از جلسات درسی را در مقابل دوربین اجرا کنند و آنها را ضبط نمایند. با شروع سال تحصیلی در هر جلسه معلم فیلم درس جلسه بعد را در اختیار دانش آموز قرار می دهد این کار می تواند از طریق سی دی یا به اشتراک گذاشتن  فیلم در سایت هایی نظیر  باشد. دانش آموزان در خانه این فیلم ها را با توجه به میل خود و زمان مناسب مورد نیاز یادگیری خودشان می بینند . و جلسه آینده برای رفع اشکال وارد کلاس می شوند نه برای یادگرفتن درس

با این شیوه جای تدریس و تکلیف در کلاس و خانه عوض می شود و حالت خوشایندی را برای دانش آموز فراهم می کند.

معلمان می توانند آزمون های هفتگی را به صورت آنلاین برگزار کنند برای اینکار سایت های بسیاری این امکانات را به صورت رایگان در اختیار معلمان قرار می دهند و حتی می توانند از نرم افزار های آزمون ساز برای این کار استفاده کنند . همکنون این شیوه به صورت محدود در برخی مدارس ایران اجرا می شود.

این ها راه های بسیار ساده برای شروع استفاده و ایجاد موک های حرفه ای در ایران است.

نتیجه­ گیری

با توجه یا فته های محققان مختلف آنچه مشخص است این است که آموزش از طریق موک ها به سرعت در حال گسترش است و طرفداران بسیار زیادی هر روز به آن اضافه می شود .

برای رشد و گسترش دانش در داخل کشور باید از شیوه های جدید آموزشی به صورت آگاهانه استفاد کنیم تا آموزش و پروش از حالت خمودگی وکسالت به سمت خلاقیت و شادابی پیش برود گذشته از مضرات احتمالی که این شیوه ممکن است داشته باشد باید از همکنون که این شیوه در ایران زیاد رایج نشده است آسیب ها وچالش های آن بررسی شود ، و برای استفاده بهینه از آن اقدام شود. به عنوان مثال

کاملا مشخص شود جایگاه این آموزش نسبت به آموزش رسمی کجاست و وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی باید چه موضعی در مقابل این پدیده بگیرد

چگونه فرهنگ استفاده از موک ها را در بین معلمان ، اساتید ، دانشجویان و دانش آموزان ایرانی رواج دهیم

وسوالاتی از این دست که نیاز به کارهای تحقیقاتی بیشتری دارد

ده وب سایت برتر در حوزه MOOC

۱٫ EdX

۲٫ Saylor

۳٫ Coursera

۴٫ Udemy 

۵٫ Skillfeed

۶٫ Harvard Open Courses

۷٫ Yale Open Courses

۸٫ UoPeople 

۹٫ Khan Academy 

۱۰٫ Academic Earth